Bir Ümit...

Doktorların işi de zor vallahi… Özellikle onkoloji ağırlıklı çalışanlar için. İnsanlar sizin ilaçlarınızdan veya elinizdeki bıçaktan bir şifa bekliyorlar. Hastamız “Önce Allah’a sonra size emanet!” sözü her gün duyduğumuz bir temenni.

Aslında biz cerrahlar çoğunlukla hastalığı tedavi etmiyoruz, var olan hastalıklı dokuyu hastaya zarar vermeden, çevredeki sağlam yerleri zedelemeden dışarıya çıkarıyoruz. Bununla beraber, bir hekim olarak gerçekten hastayı tedavi ettiğimiz durumlar yok değil. Enfeksiyonları antibiyotiklerle iyileştiriyoruz veya fiziksel bir bozukluk varsa, mesela mide, karın fıtıkları, damarlarda oluşan baloncuklar gibi hastalıkları normalde olması gereken duruma bıçağımızı kullanarak getirebiliyoruz.

Tıp Fakültesine girdiğim 88 yılından beri öyle gelişmeler oldu ki, Çetin Altan’ın deyimiyle “Enseyi karartmamak lazım” diye düşünüyorum. Son 25 yılda olan gelişmeleri bir hatırlarsak, insanoğlunun daha uzun ve sağlıklı yaşama özleminin gerçekleşmeye başladığını, ama hala yolun başlangıcında olduğumuzu fark edebiliriz…

İnsan genomu projesi (Human Genome Project) 1990 yılında başlayıp 2003 yılında bitirildi. Yani insan DNA’sındaki tüm genler sıralandı. İnsan DNA’sı 4 baz maddesinin değişik kombinasyonları ile oluşuyor. Tıbbi adları sitozin (C), guanin (G), adenin (A) ve timin (T). Bu projeye başlandığında yüz bin civarında gen ile karşılaşılacağı beklenirken, toplam gen sayısının 23500 civarında olduğu ortaya çıktı. Gen sayısı farelerle aynıydı!!! Bununla beraber şifreler diyebileceğimiz exon sayısı ise 180000’di. Bu 180000 exonun tamamına exome diyoruz.  DNA dizisinin ortaya çıkarılabilmesi 3 milyar baz çiftinin belirlenmesi ile mümkün oldu. Yani yukarıda bahsettiğimiz C G ile çift yapmakta, A ise T ile çift yapmakta... 3 milyar… Bir de bu genlerin kodladıkları RNA ve sonrasındaki proteinleri ve bu genlerin permütasyonunu düşünelim, ama motoru yakmayalım!!! Tüm bu genlerin Buffalo, NewYork’tan bir ABD vatandaşının kan hücrelerinden elde edilmiş olma ihtimali çok yüksek desem…

Neyse geçelim!

1985 yılında Almanya’da Prof.Dr.Erich Mühe tarafından laparoskopik kolesistektomi (kapalı safra kesesi) ameliyatı yapıldı. 1990’lı yılların başında hızla popülarize olan teknik neticesinde günümüzde açık kolesistektomi ameliyatı olan neredeyse kalmadı. Bu işlemi diğer işlemler takip etti ki, artık açık yapılabilen ameliyatların neredeyse %80-90’ını kapalı yapabilmek mümkün hale geldi. Sonuçlar daha az ağrı, hızlı iyileşme, erken işe dönme vs… Hatta artık 3-4 cmlik bir kesiden veya ağızdan girilerek ameliyatların bazılarını yapmak mümkün oluyor. Bakalım bu iş nerede sonlanacak…

Neyse geçelim!

Kanserde uzun yıllardır uygulanan klasik platinli tedavilere hedefe yönelik tedaviler eklendi. Bu kanser tedavisinde belki de en önemli aşamalardan birini teşkil ediyor. Yani kanser hücrelerinin üzerinde bazı özel kimlik kartları aranıyor. Bu kimlik kartlarına yönelik ilaçlar veriliyor. Böyle bir kimlik kartı olan hastalar çok şanslı, çünkü tümörleri bu ilaçlara iyi cevap veriyor ve hastalık uzun süre kontrol altına alınabiliyor. Bu kimlik kartlarının pek azını biliyoruz, ama sayıları gün geçtikçe artıyor, bakalım önümüzdeki yıllarda daha neler çıkacak…

Yeni tedaviler neticesinde günümüzde kan kanserleri, meme kanseri ve hatta kolon kanserlerinin birçoğu tamamen tedavi edilebilir hale geldi. Pankreas, akciğer, yemek borusu kanserlerinde gidilecek daha çok yol var. Ama onlarda da her kongrede yeni bir bilgi ortaya çıkıyor.

Bunu da geçelim!

Bence en önemli gelişme insanın genetik risk haritasının çıkarılabilmesi. Gene sequencing (genetik haritalama) artık herkes için yapılabilir hale geldi. Başlangıçta çok pahalı olan bu teknoloji yıllar içinde ucuzladı ve yukarıda bahsettiğimiz exonların farklılıkları, hangi hastalıklar için risk taşıdığımız çok kısa zaman içerisinde önümüze gelecek. Yani bir haritalama ile hangi hastalıklara yakalanabileceğimizi bir rapor olarak cep telefonumuza gönderecekler!!!

13500 exon değişkeni (hastalık gösteren variantlar) olduğunu hatırladığımızda acaba hangisi ne anlama geliyor ve nasıl bir permütasyon çıkacak bundan… İşte dananın kuyruğu burada kopuyor.

Bu gelişmeler muhteşem ve hepimizin yaşamını değiştiriyor, ama çokta içine dalıp insan denilen mucizeyi ıskalamayalım!

DNA sarmalı...